Zatrudnienie wspomagane

Koncepcja ZATRUDNIENIA WSPOMAGANEGO (ang. Supported Employment) ma swój początek w Stanach Zjednoczonych (lata 60/70 XX wieku). Wprowadzona została na początku lat 80 i pokazała dużą efektywność oraz skuteczność w poszukiwaniu i utrzymaniu zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne. W kolejnych latach programy w zakresie zatrudnienia wspomaganego zaczęto wprowadzać również w Europie, a do Polski dotarła w 2001 roku.
Definicja według Światowego Stowarzyszenia Zatrudnienia Wspomaganego - zatrudnienie wspomagane to praca zarobkowa osoby niepełnosprawnej w zintegrowanym środowisku na otwartym rynku pracy, przy zapewnieniu jej stałego wspomagania. Praca zarobkowa oznacza taką samą zapłatę za taką samą pracę, jak w przypadku pracownika pełnosprawnego. Istotę tej formy zatrudnienia stanowi zatrudnienie osoby niepełnosprawnej na otwartym rynku pracy przy asyście wspomagającego ją  trenera pracy, który pomaga jej znaleźć zatrudnienie, przystosować się do wykonywania obowiązków. Podstawą w zatrudnieniu wspomaganym jest koncepcja aktywności zawodowej jako najlepszej drogi rehabilitacji, której wynikiem jest samodzielność, wnoszenie wkładu w życie gospodarcze a przede wszystkim angażowanie się w życie publiczne.
Trzy kluczowe punkty zatrudnienia wspomaganego:

  • praca za wynagrodzeniem współmiernym do wykonanej pracy,
  • zatrudnienie na otwartym rynku pracy z pełnią praw przysługujących pracownikom  pełnosprawnym,
  • zapewnianie pracownikowi w trakcie zatrudnienia ciągłego wsparcia dostosowanego do jego indywidualnych potrzeb i konkretnych okoliczności (kwestie zawodowe i społeczne), a także udzielanie wsparcia pracodawcy.

Najważniejszymi standardami zatrudnienia wspomaganego są następujące zasady:

  • osoba niepełnosprawna powinna sama i świadomie decydować o podjęciu pracy;
  • miejscem zatrudnienia powinien być otwarty rynek pracy;
  • każda osoba niepełnosprawna, niezależnie od rodzaju i stopnia niepełnosprawności, powinna mieć możliwość swobodnego i świadomego wyboru rodzaju i miejsca zatrudnienia;
  • każda osoba niepełnosprawna powinna otrzymać indywidualną pomoc w zatrudnieniu w zależności od swoich potrzeb; charakter i zakres wspomagania musi być dostosowany do potrzeb wynikających z rodzaju niepełnosprawności osoby niepełnosprawnej, do jej wieku i sytuacji środowiskowej oraz doświadczenia zawodowego;
  • praca powinna zapewniać realne dochody i świadczenia wynikające z zatrudnienia – mając na uwadze, że osoby te często pracują krócej lub mniej efektywnie na początku pracy
  • za taką samą pracę osoby niepełnosprawne powinny uzyskiwać takie samo wynagrodzenie, jak pracownicy pełnosprawni – w związku z tym często określenie tego wynagrodzenia związane jest z efektywnością i jego współczynnikiem
  • praca osób niepełnosprawnych powinna przebiegać w bezpiecznych i higienicznych warunkach;
  • usługa zatrudnienia wspomaganego powinna być świadczona w sposób profesjonalny przez organizacje i osoby właściwie do tego przygotowane; 
  • wykonywanie pracy i przebieg kariery zawodowej osób niepełnosprawnych powinny być stale monitorowane;

Wymienione zasady wynikają  z jasno określonego systemu wartości.Lista wartości przestrzeganych w trakcie realizacji zatrudnienia wspomaganego:

  • Indywidualność – każda osoba postrzegana jest jako niepowtarzalna  jednostka, posiadająca własne zainteresowania, upodobania, uwarunkowania i doświadczenia życiowe
  • Szacunek – działania w ramach zatrudnienia wspomaganego są zawsze dostosowane do wieku osoby, umacniają jej poczucie własnej godności i stymulują jej rozwój
  • Samostanowienie – zatrudnienie wspomagane wspiera osoby niepełnosprawne w rozwijaniu ich zainteresowań i preferencji, w dokonywaniu wyborów i określaniu swoich planów życiowych i zawodowych zgodnie z uwarunkowaniami osobistymi i kontekstowymi 
  • Świadomy wybór – zatrudnienie wspomagane pomaga osobom niepełnosprawnym zdać sobie w pełni sprawę z dostępnych im możliwości i dokonywać wyborów zgodnie z własnymi upodobaniami oraz ze świadomością konsekwencji podjętych decyzji
  • Upodmiotowienie – zatrudnienie wspomagane wspiera osoby niepełnosprawne w podejmowaniu decyzji dotyczących stylu życia oraz uczestnictwa w życiu społecznym
  • Poufność – informacje przekazywane dostawcy usług przez osobę niepełnosprawną objętą programem zatrudnienia wspomaganego mają charakter poufny. Osoba z niepełnosprawnością ma dostęp do prywatnych informacji na swój temat, zebranych przez dostawcę usług, a ujawnienie tych informacji odbywa się w każdym przypadku według jej uznania i za jej zgodą
  • Elastyczność – personel i struktury organizacyjne mogą zmieniać się w zależności od potrzeb Usługi mają elastyczny charakter. Ich celem jest zaspokajanie potrzeb osoby niepełnosprawnej, więc można dostosować je do konkretnych potrzeb/wymogów
  • Dostępność – osoby niepełnosprawne mają pełen dostęp do usług, placówek i informacji oferowanych w ramach zatrudnienia wspomaganego.

Kryteria Rekrutacji:

  • trudności w uzyskaniu i utrzymaniu pracy na otwartym rynku. Zatrudnieniem wspomaganym obejmuje się osoby, które bez specjalnej pomocy i wsparcia nie są w stanie znaleźć i utrzymać zatrudnienia,  
  • rodzaj niepełnosprawności. Najczęściej do programów zatrudnienia wspomaganego kwalifikowane są osoby z niepełnosprawnością intelektualną, zaburzeniami psychicznymi, niewidome, osoby z poważnym uszkodzeniem narządu ruchu oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi),
  • stopień niepełnosprawności (zatrudnieniem wspomaganym obejmuje się osoby z głębszym   stopniem niepełnosprawności),
  • stopień zrehabilitowania i posiadane przygotowanie do pracy. Zatrudnieniem wspomaganym obejmuje się zwłaszcza osoby bez kwalifikacji i doświadczenia zawodowego.

Zatrudnienie wspomagane jest adresowane głównie do osób niepełnosprawnych z wyższymi grupami niepełnosprawności (gr. IIs, I i Is), którym znacznie trudniej jest podejmować aktywności zawodowe i społeczne związane z poziomem funkcjonowania oraz barierami społecznymi. Bardzo często takie osoby, wychowywane są z dala od społeczeństwa i zasad współdziałania na rynku pracy co wynika z funkcjonujących stereotypów i problemów. Dodatkowo rodzina, która w dobrej wierze, ale na szkodę osoby niepełnosprawnej, izoluje ją od otoczenia i chroni. Takie podejście, oprócz naturalnych i oczywistych barier wynikających z niepełnosprawności, buduje kolejne bariery i sprawia, niepotrzebnie w nich większe poczucie krzywdy i niesprawiedliwości co utrudnia funkcjonowanie w życiu społecznym i zawodowym. 

Formy zatrudnienia wspomaganego realizowane w Polsce:

  • Wspieranie – (najpowszechniejsza forma w związku z tym, że w Polsce ta koncepcja jest wciąż nowa), forma ta jest oparta głównie na narzędziach komunikacji zdalnej i elektronicznej, wsparcie głównie oferują fundacje i stowarzyszenia, które pomagają firmom w znalezieniu pracowników (rekrutacja z odpowiednim profilem kandydata i doborem pracownika do stanowiska pracy - stanowiska zdalne, telepracy), zajmują się wprowadzeniem pracownika do pracy (wszelkie kwestie formalne i organizacyjne), zadaniują pracownika we współpracy z firmami, rozliczają z zadań i z pracy przed firmą, wspierają w trakcie wykonywania pracy, szkolą, doradzają, pomagają, utrzymują stały kontakt, rozwiązują konflikty i problemy, angażują w coraz trudniejsze zadania związane z wychodzeniem z domu i do ludzi (kwestie zawodowe i po za zawodowe) itp.
  • Wspomaganie – forma ta jest oparta głównie o narzędzia wspomagania bezpośredniego w zakładzie pracy, gdzie stworzone jest odrębne stanowisko trenera wspomagającego osoby niepełnosprawne w pracy i ściśle współpracującego z firmą w zakresie rekrutacji na gotowe do obsadzenia stanowiska, wprowadzania pracownika do pracy (wszelkie kwestie formalne i organizacyjne), zadaniowania pracownika, rozliczania z zadań i z pracy, wspierania w trakcie wykonywania pracy, szkoleń, doradztwa zawodowego i w pracy, pomagania, utrzymania stałego kontaktu, rozwiązywania konfliktów i problemów, angażowania w coraz trudniejsze zadania związane z wychodzeniem z domu i do ludzi (kwestie zawodowe i po za zawodowe) itp.

Modele zatrudnienia wspomaganego:

  • Model dla osób niepełnosprawnych, które przeszły już proces rehabilitacji zawodowej i potrzebują pomocy w jej uzyskaniu oraz adaptacji społeczno-zawodowej (osoby z wykształceniem wyższym, technicznym lub zawodowym)
  • Model dla osób niepełnosprawnych potrzebujących równocześnie przygotowania do pracy oraz pomocy w jej uzyskaniu i w adaptacji społeczno-zawodowej w zakładzie pracy
  • Model dla osób, które stały się niepełnosprawne w trakcie trwania zatrudnienia i wymagają pomocy w przystosowaniu się do nowych zadań zawodowych w swoim macierzystym zakładzie pracy
  • Model regresyjny dla pracowników, którzy stali się niepełnosprawni w trakcie zatrudnienia i nie mogą kontynuować pracy na otwartym rynku – praca w ZPCH, ZAZ lub spółdzielniach socjalnych
Marta Zięba-Szklarska, Świat Kadr, Warszawa


Interim Manager w obszarze Doradztwa i Rozwoju Biznesu http://www.swiatkadr.pl/– Księgowość, Podatki, HR, Kadry i Płace, Współpraca z osobami Niepełnosprawnymi (aktywizacja zawodowa, zatrudnienie wspomagane, PFROn), Planowanie Finansowe oraz Prawo i Administracja. Ekspert w zakresie Transgranicznego Zatrudnienia – delegowanie pracowników z Polski do innych krajów oraz legalizacja zatrudnienia cudzoziemców w Polsce.  Jest Ambasadorem Przedsiębiorczości Kobiet i Mentorem w programach Fundacji Przedsiębiorczości Kobiet. Prowadzi warsztaty i szkolenia w zakresie HR, Kadr i Płac, Transgranicznego zatrudnienia i mobilności pracy dla Firm i Instytucji Pozarządowych. Doradza i konsultuje w międzynarodowych projektach.

Drukuj

HR Biblioteczka

Bibliografia

  1. Behncke R., Ciolek A., Korner I.: Hamburger Arbeit‑sassistenz: Fachdienst für die beruflische Integration von Menschen mit geistiger Behinderung, Landesarbeitsgeme-inschaft Eltern für Integration e.V., Hamburg 1997
  2. Dolinsêk T., Tabaj A.: Supported Employment in Europe, 6th European Union of Supported Employment Conference, VATES Foundation CD-ROM, Helsinki 2003
  3. Kamp M., Lynch C.: Handbook – Supported Employ‑ment, (eds) A WASE and ILO CD ROM, Geneve 1993
  4. Lopes I.: Supported Employment Quality Indicators, 6th EUSE Conference, Helsinki 2003 
  5. Wiese A., Interview, Supported Employment, A WASE and ILO CD-ROM 2003
  6. Venäläinen R.: Training of the job coaches, 6th European Union of Supported Employment Conference, VATES Foundation CD-ROM, Helsinki 2003 
  7. Majewski, Zatrudnienie wspomagane osób niepełnosprawnych, (w) Krajowa Izba Gospodarcza-Rehabilitacyjna, Warszawa 2006
  8. Bałtowska M., Głaz M., Prusicz G.: Analiza rynku pracy na terenach działalności Centrum DZWONI (w:) Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie. Raport 2006–2008, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Umysłowym Upośledzeniem 
  9. Gawron B., Głaz, M. Struktura Centrum DZWONI – opis funkcjonalny (w:) Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie. Raport 2006–2008, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Umysłowym Upośledzeniem 
  10. Europejska Unia Zatrudnienia Wspomaganego. Broszura informacyjna i standardy jakości, PFON 2013, str. 17-18
  11. eBIFRON pfron.org.pl
  12. Światowe Stowarzyszenie Zatrudnienia Wspomaganego/ World Association of Supported Employment wase.net
  13. Association for Supported Employment (British) base-uk.org, (Canadian) www.supportedemployment.ca

Wykorzystujemy pliki cookies.